Obserwując powszechną praktykę producentów można przypuszczać, że z pokolenia na pokolenie przekazywana jest opowieść o tym, jak powinno się wystawiać deklarację włączenia[1]będąca nieodłączną częścią tylko maszyn nieukończonych dla narzędzi — skoro i tak będą one użytkowane w maszynie. Są jednak i tacy, którzy kwestionują samą opowieść i wybierają inną drogę, bardziej świadomą.

różnice

Narzędzia stosowane w maszynach są różne. Mniej i bardziej skomplikowane. W przypadku tych drugich, które za zadanie mają np. podtrzymywać obrabiany detal siłownikami pneumatycznymi — obowiązujące nas przepisy pozostawiają wiele miejsca na domysły w kwestii certyfikacji takiego produktu.

Ktoś mógłby zadać pytanie – a jakie są różnice pomiędzy narzędziem, wyposażeniem wymiennym a maszyną nieukończoną?Zwróćmy się w stronę dyrektywy maszynowej.[2]Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, zmieniająca dyrektywę 95/16/WE

definicje

Na początku przypomnijmy jakich rzeczy dotyczy DM:

Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do następujących produktów:

a) maszyn;

b) wyposażenia wymiennego;

c) elementów bezpieczeństwa;

d) osprzętu do podnoszenia;

e) łańcuchów, lin i pasów,

f) odłączalnych urządzeń do mechanicznego przenoszenia napędu;

g) maszyn nieukończonych.

DYREKTYWA 2006/42/WE, ART. 1 PKT 1

W powyższym zbiorze nie ma narzędzi. Jest za to maszyna nieukończona i wyposażenie wymienne.

Aby usystematyzować zagadnienie przywołajmy kolejne definicje:

maszyna nieukończona oznacza zespół, który jest prawie maszyną, ale nie może samodzielnie służyć do konkretnego zastosowania. Układ napędowy jest maszyną nieukończoną. Jedynym przeznaczeniem maszyny nieukończonej jest włączenie do lub połączenie z inną maszyną lub inną maszyną nieukończoną lub wyposażeniem, tworząc w ten sposób maszynę, do której ma zastosowanie niniejsza dyrektywa;

DYREKTYWA 2006/42/WE, ART. 2 LIT. g

wyposażenie wymienne oznacza urządzenie, które po oddaniu do użytku maszyny lub ciągnika jest zamontowane do tej maszyny lub ciągnika przez samego operatora, w celu zmiany funkcji maszyny lub ciągnika lub przyporządkowania nowej funkcji, o ile wyposażenie to nie jest narzędziem;

DYREKTYWA 2006/42/WE, ART. 2 LIT. b

Lecz czym jest narzędzie? Nie wiadomo. W treści dyrektywy maszynowej występują pewne odniesienia do narzędzi, jednakże nie zdefiniowano ich w żaden sposób.

Ukonkretnijmy nieco bardziej wyposażenie wymienne. Opierając się o § 41 Przewodnika do dyrektywy maszynowej[3]Guide to application of the Machinery Directive 2006/42/EC Edition 2.1 – July 2017 można sformułować następujące wnioski:

Wyposażenie wymienne:

  • zmienia funkcję maszyny lub nadaje jej nową funkcję,
  • jest montowane w maszynie po oddaniu do użytku maszyny podstawowej,
  • montowane przy wprowadzaniu do obrotu maszyny, staje się jej częścią,
  • zamontowane w maszynie funkcjonują jako integralna całość,
  • musi posiadać deklarację zgodności, oznakowanie CE i dotyczące je instrukcje.
wyposażenie wymienne zmienia funkcję maszyny

Wyposażenie wymienne zamontowane do maszyny zmienia lub tworzy nową funkcję tej maszyny. Nie należy tego mylić z częściami zamiennymi, których przeznaczeniem jest po prostu zastąpienie zużytych lub uszkodzonych części. Wyposażenie wymienne odróżnia się również od narzędzi, takich jak ostrza, wiertła, zwykłe łyżki do koparek itp., które nie zmieniają funkcji maszyny podstawowej lub nie nadają jej nowej funkcji.

Przykład. Komora zrobotyzowana została przeznaczona do produkowania kilkunastu detali. Dla każdego detalu wymagane jest inne narzędzie. W wyniku zmian narzędzi nie zmienia się podstawowe zastosowanie maszyny zgodne z przeznaczeniem opisanym w instrukcji obsługi, a zatem żadne z tych narzędzi nie może być uznawane za wyposażenie wymienne.

Pomimo, że narzędzia jako takie nie podlegają pod wymagania dyrektywy maszynowej, to producenci maszyn muszą określić zasadnicze właściwości narzędzi, w które maszyna może być wyposażona.

Każda instrukcja obsługi musi zawierać przynajmniej następujące informacje, jeżeli mają one zastosowanie:

(…)

n) zasadnicze własności narzędzi, które można stosować w maszynie

(…)


DYREKTYWA 2006/42/WE ZAŁ. I UST. 1.7.4.2

Podczas zakupu maszyny użytkownik powinien szukać szczegółowych wymagań i ograniczeń dotyczących narzędzi właśnie w instrukcji maszyny. Można domniemać, że jeśli narzędzie okaże się zgodne z wytycznymi producenta maszyny, wówczas deklaracja zgodności WE maszyny obejmuje całość — maszynę i narzędzie. W przeciwnym wypadku deklaracja wystawiona przez producenta maszyny przestaje obowiązywać.[4]tzn. nie można się na nią powołać w ocenie ryzyka na stanowisku pracy

coraz bliżej

Nawet w dyrektywie narzędziowej[5]Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/104/WE z dnia 16 września 2009 r. dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu … Continue reading pod której wymagania owe narzędzia podlegają, nie wyróżniono ich własną definicją.

Czytamy jedynie:

sprzęt roboczy – wszelkie maszyny, urządzenia, narzędzia lub instalacje użytkowane podczas pracy.


DYREKTYWA 2009/104/WE ART. 2 LIT. a

Narzędzia należą do tak zwanego sprzętu roboczego. Dyrektywa maszynowa jest skierowana do producentów maszyn, nie użytkowników. Ci drudzy z kolei często nabywają maszyny bez narzędzi, dlatego są one wyłączone z zakresu dyrektywy maszynowej. Z tego wynika, że producent narzędzia nie może wystawiać dla niego deklaracji zgodności WE. Jednakże powinien dołożyć wszelkich starań, aby stworzyć narzędzie zgodnie z wytycznymi producenta maszyny.

ostateczne podejście

Można zauważyć, że istnieje analogia pomiędzy włączaniem narzędzia do maszyny a włączaniem maszyny nieukończonej do maszyny finalnej albo łączeniu jej z inną maszyną nieukończoną, tak aby stworzyła maszynę finalną.

Wymagania stawiane przez dyrektywę maszynową nie dają podstaw do wystawiania deklaracji włączenia dla narzędzi. Jeśli mimo to deklaracja zostanie wydana, wiąże się to z pewnymi konsekwencjami dla przyszłego użytkownika maszyny. Ktoś, kto jest odpowiedzialny za włączenie maszyny nieukończonej do istniejącej już maszyny, staje się producentem całości ze wszystkimi tego następstwami — obowiązek spełnienia wszystkich odpowiednich zasadniczych wymagań, wystawienie nowej deklaracji zgodności WE oraz oznakowania CE dla nowej jednostki. Użytkownik nie wybiera sobie takiej sytuacji, często na początku nie jest w pełni świadomy, ale tak czy inaczej jest zmuszony jej jakoś sprostać.

Takie podejście mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której użytkownik posiadający kilkaset narzędzi musiałby umieszczać przy każdej kombinacji maszyna – narzędzie nową tabliczkę znamionową oraz musiałby posiadać dla każdej z tych kombinacji deklaracje zgodności WE. Takie podejście nie powinno istnieć, podobnie jak nie powinno się przeklinać przy dzieciach.

warto przeczytać

Bezpieczeństwo maszyn – problemy interpretacyjne wymagań prawnych
Artykuł dr. Stanisława Kowalewskiego.

„Prawie” robi różnicę — o maszynach nieukończonych

Na prawo patrz!

Możemy wysyłać powiadomienia o nowych publikacjach na podany adres email.

Bez obaw! Nikomu nie udostępnimy podanego adresu. Dodatkowe informacje na stronie ocena-ryzyka.pl/dyskrecja/

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

7  +  2  =