niezgodna deklaracja zgodności

Pytanie od klienta:

Wystawiona przez producenta deklaracja zgodności opiera się na nieaktualnych już dyrektywach. Czy konieczna jest aktualizacja deklaracji zgodności maszyny? Czy nieaktualne CE i tabliczka znamionowa powinny zostać poprawione obligatoryjnie?

Zgodnie z przepisami bhp (dyrektywa 2009/104/WE ws. użytkowania maszyn), użytkownik (tzn. pracodawca) jest zobowiązany do stosowania maszyn spełniających zasadnicze wymagania bezpieczeństwa:

Artykuł 4. Przepisy dotyczące sprzętu roboczego
1. Bez uszczerbku dla art. 3, pracodawca posiada lub używa:
a) sprzęt roboczy, który, jeżeli został dostarczony pracownikom w przedsiębiorstwie lub zakładzie po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 1992 r.,^[1]w Polsce od 1 V 2004 spełnia:
(i) przepisy wszelkich mających zastosowanie odpowiednich dyrektyw Wspólnoty;
(ii) minimalne wymagania określone w załączniku I w takim zakresie, w jakim nie mają zastosowania żadne inne dyrektywy Wspólnoty lub też mają zastosowanie tylko częściowo;

dyrektywa 2009/104/WE, art. 4

Ten przepis jest wdrożony do prawa polskiego przez kodeks pracy:

Art. 217. Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach.

kodeks pracy, art. 217

i jest obwarowany karą grzywny od 1.000 do 30.000 zł (art. 283 § 2 pkt 3 kp).

„Odpowiednie dyrektywy” oraz „wymagania dotyczące systemu oceny zgodności” to dyrektywy (i wdrażające je przepisy krajowe) związane z oznakowaniem CE, czyli z tzw. zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa dla produktów. Są to m. in. dyrektywy:

• 2006/42/WE ws. maszyn,
• 2014/30/UE ws. kompatybilności elektromagnetycznej,
• 2014/34/UE ws. atmosfery wybuchowej.

Każda maszyna musi spełniać wymagania każdej dyrektywy, której podlega.

Z punktu widzenia użytkownika (nabywcy), maszyna spełnia zasadnicze wymagania bezpieczeństwa, jeśli ma znak CE i stosowną deklarację producenta. Nie wolno umieszczać znaku CE na maszynach nie spełniających wymagań, umieszczenie znaku CE na maszynie spełniającej wymagania jest obowiązkowe, nie wolno (z nieistotnymi w tym kontekście wyjątkami) wprowadzać do obrotu maszyn bez znaku CE lub bez deklaracji zgodności. Innymi słowy, zgodnie z prawem — deklaracja zgodności, znak CE i zgodność z wymaganiami są nierozłączne i właściwie tożsame. Teoretycznie.

Może się jednak zdarzyć, że producent nie dopełnił obowiązków i albo nie ma znaku CE, albo nie ma deklaracji zgodności, albo któreś z nich jest niewłaściwe, albo — mimo deklaracji — maszyna wymagań nie spełnia, albo zachodzi dowolna kombinacja tych nieprawidłowości. Co wtedy powinien zrobić użytkownik?

1. Najczęściej maszyna nie spełnia wymagań bezpieczeństwa pomimo deklaracji producenta. Możliwości są właściwie trzy: (1) poprosić producenta o poprawienie bezpieczeństwa, (2) zacisnąć zęby i poprawić maszynę samemu lub (3) zgłosić niezgodność z prawem do organu nadzoru rynku, np. Inspekcji Pracy. W ostatnim przypadku producent może zostać zobowiązany do usunięcia stwierdzonych niezgodności we wszystkich maszynach na obszarze Unii, więc powinien być zainteresowany opcją nr 1.

2. Jeśli nie ma znaku CE lub jest on nieprawidłowy,^[2]bo prawodawca, zamiast zdefiniować znak jako np. „litery CE w kroju bezszeryfowym”, bardzo precyzyjnie określił kształt i wzajemne położenie liter — jakby to miało … Continue reading można zwrócić się do producenta o wykonanie poprawnego znaku. To samo dotyczy tabliczki znamionowej; często na tabliczce brakuje jakiegoś szczegółu, np. opisu maszyny („owijarka”, „frezarka”, „maszyna do puszczania baniek” itp.). Można też wykonać tabliczkę lub znak CE samodzielnie, nie jest to wielki kłopot ani koszt. Dyrektywa ws. maszyn mówi, co prawda, że to producent „umieszcza oznakowanie CE” (art. 5 ust. 1 lit. f), ale nie zabrania użytkownikowi udzielenia pomocy producentowi w tym zakresie.

3. Najtrudniejszy jest przypadek, gdy brakuje deklaracji zgodności lub (co na jedno wychodzi) ma ona istotne błędy, np. nie jest podpisana. Albo stanowi, wbrew swej roli, że… maszyna nie spełnia wymogów bezpieczeństwa (bywa i tak!). Albo deklaruje spełnienie wymogów innej dyrektywy, np. wycofanej 14 lat temu dyrektywy maszynowej z roku 1998. Formalnie rzecz biorąc, nabycie maszyny bez ważnej deklaracji jest nielegalne, zabronione, karalne. Niedobrze! A deklaracja to nie tabliczka znamionowa, nie można jej sobie (z wyjątkiem, o którym niżej) wystawić samemu, zamiast producenta.

Przede wszystkim należy się zwrócić do tego ostatniego. Jeśli producent istnieje i wyślemy mu poprawny wzór deklaracji, prawdopodobnie uzyskamy potrzebny podpis. A jeśli nie?

Jedyną możliwością wydaje się wówczas znalezienie jakiegoś „producenta zastępczego”, czyli kogoś, kto weźmie na siebie odpowiedzialność za spełnianie przez maszynę wymagań bezpieczeństwa i wystawi stosowną deklarację. Może to być sam użytkownik albo podmiot zewnętrzny. Znalezienie chętnego może być trudne, bo „producent zastępczy” musi spełnić wszystkie wymagania, które na producentów hojnie nakładają przepisy, w szczególności musi przechowywać przez 10 lat dokumentację techniczną maszyny (w tym informacje, których nie ma w instrukcji użytkowania, jak wykazanie zgodności maszyny z wymaganiami bezpieczeństwa).

Image by aymane jdidi from Pixabay