jego wysokość Wyłącznik — o lokalizacji wyposażenia

Jak wiadomo^[1]Jak wiadomo z zoologii, / każdy koń ma cztery nogi.
Ale kto z uczonych wie / czemu cztery, a nie dwie? z EN 60204-1,^[2]PN-EN 60204-1:2018 Bezpieczeństwo maszyn. Wyposażenie elektryczne maszyn. Część 1: Wymagania ogólne wyłącznik główny powinien znajdować się na wysokości 60–170 cm, dopuszczalna maksymalna wysokość to 190 cm (5.3.4:3). Wysokość nad poziomem obsługi (podłogą, podestem), nie bezwzględna, choć ta druga też jest ograniczona — nie każdy wie, że zwykłe wyposażenie elektryczne jest przewidziane do pracy na wysokości nie przekraczającej 1.000 m n.p.m. (EN 60204-1, 4.4.5).^[3]Dlaczego nie 2.000 m, co zapewniłoby prawidłowe działanie w licznych górskich miejscowościach Andory, Austrii, Francji, Szwajcarii i Włoch? Przecież różnica ciśnienia pomiędzy … Continue reading

A co z resztą? Na jakiej wysokości powinien znajdować się pulpit sterowniczy? I nie chodzi o szukanie haków, ale o lokalizację optymalną ze względu na łatwość dostępu, co może też mieć wpływ na bezpieczeństwo.

Pozostała aparatura wymagająca regulacji może być umieszczona na wysokości 40–200 cm, przy czym zaciski nie powinny się znajdować niżej niż 20 cm nad poziomem obsługi (11.2.1:2). Natomiast kanały kablowe w miejscach, gdzie poruszają się ludzie, powinny być na wysokości co najmniej 2 m (13.5.1:5).

Elementy sterownicze (uruchamiane ręcznie) powinny znajdować się na wysokości co najmniej 60 cm. Wartości maksymalnej nie określono wprost — mają być „łatwo dostępne dla operatora” (10.1.2:2.1).

Przytoczona norma EN 60204-1 (czyli IEC 60204-1) dotyczy wyposażenia elektrycznego, nie dotyczy więc np. zaworów pneumatycznych. W przypadku tych ostatnich zastosowanie ma norma ISO 4414,^[4]PN-EN ISO 4414:2011 Napędy i sterowania pneumatyczne. Ogólne zasady i wymagania bezpieczeństwa dotyczące układów i ich elementów która poprzestaje na lakonicznym stwierdzeniu, że wyposażenie ma być „łatwo dostępne” (5.2.9).

Co to konkretnie znaczy? Odpowiedź znajdziemy w innej normie, EN 894-4.^[5]PN-EN 894-4:2010 Bezpieczeństwo maszyn. Wymagania ergonomiczne dotyczące projektowania wskaźników i elementów sterowniczych. Część 4: Umiejscowienie i rozmieszczenie wskaźników … Continue reading A potem to już mamy „z górki”, bo tak: EN 894-4 rozpatruje pozycje siedzącą i stojącą i odsyła nas (5.3.1.4) do ISO 14738,^[6]PN-EN ISO 14738:2009 Bezpieczeństwo maszyn. Wymagania antropometryczne dotyczące projektowania stanowisk pracy przy maszynie która — dla pozycji stojącej — rozpatruje duże, przeciętne lub małe wymagania dotyczące widoczności i powołuje się (9.1) na (wycofaną) ISO 7250^[7]PN-EN ISO 7250:1996 Podstawowe pomiary ciała ludzkiego do projektowania technicznego… Dla mniej dociekliwych, w przypadku operatora stojącego, EN 894-4 podaje jednak kilka konkretnych liczb (5.3.1.4):

• zalecana wysokość dla wskaźników: 137–168 cm,
• zalecana wysokość dla elementów uruchamianych (przyciski, dźwignie, pokrętła): 104–137 cm,
• dopuszczalna wysokość dla elementów uruchamianych: 92–183 cm.

Wartości, przyznajmy, są nieco zaskakujące. W szczególności dziwi zdecydowane rozgraniczenie stref obserwacji i uruchamiania, bo wynika z tego, że żaden pulpit zawierający i wskaźniki, i przyciski, nie będzie spełniał zaleceń; żaden przycisk podświetlany ani ekran dotykowy (pełniący obie funkcje — przycisku i wskaźnika świetlnego) nie będzie spełniał zaleceń, chyba że znajdzie się dokładnie na „linii demarkacyjnej” 137 cm.

Jako wymóg wypada natomiast potraktować zakres 92–183 cm. Choć norma nie używa tu stanowczego „będzie” czy „powinna”, wartości spoza tego zakresu „nie są odpowiednie”. A ponieważ zarówno EN 60204-1 jak i EN 894-4 są normami typu B, zharmonizowanymi z dyrektywą maszynową, zgodność z wymaganiami zasadniczymi możemy domniemywać na podstawie każdej z nich. Nie zapominając o określonych wyżej wartościach zalecanych, jako dopuszczalną lokalizację elementów sterowniczych można zatem przyjąć wysokość 60–183 cm.

Image by Mohamed Hassan from Pixabay